EnglishΕλληνική ιθαγένεια: ένα δικαίωμα χωρίς ισότιμη πρόσβαση
Την Πέμπτη 05 Μαρτίου 2020 ψηφίστηκε στην Ολομέλεια της Βουλής το νομοσχέδιο του Υπουργείου Εσωτερικών «Στρατηγική Αναπτυξιακή Προοπτική των ΟΤΑ, ρύθμιση ζητημάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών και άλλες διατάξεις». Το εν λόγω νομοσχέδιο περιλαμβάνει διαδικαστικές αλλαγές με στόχο την αποτελεσματικότερη διαδικασία απόκτησης της ελληνικής ιθαγένειας, παράλληλα όμως εισάγει ουσιαστικές αλλαγές οι οποίες περιορίζουν την πρόσβαση συγκεκριμένων ομάδων του πληθυσμού σε αυτή.
Συγκεκριμένα, σε επίπεδο διοικητικών διαδικασιών ιθαγένειας μεταβιβάζεται η αρμοδιότητα διεξαγωγής των ορκωμοσιών από τον περιφερειακό διευθυντή ιθαγένειας στους προϊσταμένους για την επιτάχυνση της διαδικασίας ολοκλήρωσης κτήσης της ελληνικής ιθαγένειας. Επανακαθορίζεται, ακόμη, η σύνθεση του Συμβουλίου Ιθαγένειας, στο οποίο πάνε οι προσφυγές και αντιρρήσεις καθώς και υποθέσεις με παραπομπή των επιτροπών πολιτογράφησης και προβλέπεται αμοιβή για τα μέλη του για την εύρυθμη και αποτελεσματική του λειτουργία. Για την αποδοτικότερη διαχείριση των υποθέσεων ανασυστήνεται επίσης, το Τμήμα Πολιτογράφησης Ομογενών, το οποίο θα επικεντρώνεται αποκλειστικά στην εξέταση των αιτήσεων για κτήση της ελληνικής ιθαγένειας των ομογενών. Επιπρόσθετα, το δικαίωμα υποβολής αντιρρήσεων κατά της γνωμοδότησης της Επιτροπής Πολιτογράφησης παρέχεται πλέον και στους ομογενείς από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Τέλος, με στόχο την παρακολούθηση και αξιολόγηση της λειτουργίας των υπηρεσιών ιθαγένειας συστήνεται Αυτοτελές Τμήμα Εποπτείας και Αξιολόγησης υπαγόμενο στον Γενικό Γραμματέα Ιθαγένειας.
Παρά τις ορισμένες θετικές διοικητικές αλλαγές που επιφέρει το νομοσχέδιο, η συζήτηση, η ψήφισή του και οι αλλαγές που εισήχθησαν τελευταία στιγμή έγιναν με έναν τρόπο που συνολικά μας προβλημάτισε. Να τονίσουμε ότι το συγκεκριμένο νομοσχέδιο είχε τεθεί σε δημόσια διαβούλευση τον Νοέμβριο του 2019, χωρίς να περιλαμβάνει ορισμένες διατάξεις του τέταρτου κεφαλαίου, που αφορούν στην ιθαγένεια, οι οποίες προστέθηκαν εκ των υστέρων. Δύο από αυτές τις διατάξεις αναδείξαμε με το Κοινό Δελτίο Τύπου που συνυπογράψαμε με την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και την Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία στις 24 Φεβρουαρίου 2020. Σε συνέχεια του δελτίου τύπου, η κυβέρνηση δήλωσε ότι θα αποσύρει τελικά την διάταξη για την ιθαγένεια των ανηλίκων παιδιών με πιστοποιημένη αναπηρία, κάτι που πραγματοποίησε. Προς απογοήτευσή μας όμως, διατηρήθηκε η αντίστοιχη διάταξη για τους ανιθαγενείς Ρομά, παρά την σχετική δήλωση της κυβέρνησης να συζητήσει το ενδεχόμενο απόσυρσής της.
Επιπλέον, μόλις μία μέρα πριν την ψηφοφορία του νομοσχεδίου στην Ολομέλεια της Βουλής, στις 04 Μαρτίου 2020, κατατέθηκε σ’ αυτό τροπολογία. Με το άρθρο 4 της τροπολογίας αυτής τροποποιείται ο Κώδικας Ελληνικής Ιθαγένειας αυξάνοντας την προϋπόθεση της ελάχιστης παραμονής στη χώρα από τα τρία στα εφτά χρόνια για τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες για την υποβολή αιτήματος πολιτογράφησης. Σύμφωνα και με την δήλωση του Υπουργού Εσωτερικών, κ. Θεοδωρικάκου, ο οποίος μιλώντας στην Βουλή σε συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, επέμεινε ότι η αλλαγή αυτή συμβαίνει «διότι δεν μπορεί η Ελλάδα, ειδικά στις μέρες μας, και ειδικά σε αυτή την εποχή που έχει εργαλειοποιηθεί το προσφυγικό πρόβλημα […],να αποτελεί έναν ελκυστικό προορισμό για ανθρώπους οι οποίοι μπαίνουν παρανόμως στη χώρα». Στο σημείο αυτό να επισημάνουμε ότι οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες προστατεύονται στον ίδιο βαθμό με τους ανιθαγενείς από μια σειρά διεθνών συμβάσεων που έχει κυρώσει η Ελλάδα, βάσει των οποίων προβλέπεται η διευκόλυνση πολιτογράφησής τους. Η χώρα μας ήδη από το 2004 είχε κινηθεί προς την κατεύθυνση αυτή με το άρθρο 5 του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας, θέτοντας ευνοϊκότερες χρονικές προϋποθέσεις ως προς τον χρόνο διαμονής για τους πρόσφυγες και τους ανιθαγενείς για την υποβολή αίτησης πολιτογράφησης. Όσον αφορά την αιτιολόγηση της τροπολογίας, ότι τα τρία έτη δεν επαρκούν για την «ενσωμάτωση αυτών των πληθυσμών», μάλλον δεν λαμβάνεται υπόψη η πραγματικότητα των διαδικασιών αναγνώρισης του προσφυγικού καθεστώτος καθώς και της απόδοσης της ελληνικής ιθαγένειας μέσω της διαδικασίας πολιτογράφησης, οι οποίες είναι εξαιρετικά χρονοβόρες. Σύμφωνα με τους ισχύοντες ρυθμούς ένας αναγνωρισμένος πρόσφυγας που θα αιτηθεί για πολιτογράφηση θα βρίσκεται στη χώρα για σχεδόν μια δεκαετία μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία απόδοσης ιθαγένειας.
Παρακολουθώντας συνολικά τις εξελίξεις που αφορούν στην ιθαγένεια όλο αυτό το τελευταίο διάστημα, διαπιστώνουμε μια οπισθοχώρηση στην απόδοσή της και την γενικευμένη πρόθεση περιορισμού των κατοχυρωμένων δικαιωμάτων συγκεκριμένων ομάδων του πληθυσμού.
