EnglishΗ γυάλινη πόρτα πίσω μου: το μάθημα που δεν έχουμε μάθει, δύο χρόνια μετά τη Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας
Photo taken by Abdulazez Dukhan – Through Refugee Eyes
Γράφει η Silvia Giulini
Στέκονταν μπροστά μου, πίσω από τη γυάλινη πόρτα. Αυτή η πόρτα ήταν το μοναδικό πράγμα που με χώριζε από 100 ανθρώπους όλων των ηλικιών: παιδιά, ενήλικες, μεγάλοι άνθρωποι. Κάποιοι πρέπει να είχαν τη δική μου ηλικία, θα μπορούσαν να είμαι εγώ, ένας φίλος μου ή μια συμφοιτήτριά μου. Αυτό που τους διαφοροποιούσε όμως, ήταν πως βρίσκονταν πίσω από τη γυάλινη πόρτα. Και όλοι τους κοιτούσαν εμένα.
Με το που άνοιξα την πόρτα, οι φωνές των αιτούντων άσυλο ξεκίνησαν να ακούγονται δυνατά. Έκανα ένα βήμα μπροστά και βγήκα έξω, αφήνοντας τη γυάλινη πόρτα πίσω μου. Στεκόμουν τώρα ακριβώς μπροστά τους: δεν υπήρχε καμία πόρτα, κανένα γυαλί να με απομονώσει πλέον από τον πραγματικό κόσμο.
Ανατρέχοντας στις σκέψεις μου πριν δυο χρόνια, ακριβώς όταν η Συμφωνία Ευρώπης Τουρκίας τέθηκε σε εφαρμογή, το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι η ταχύτητα με την οποία άλλαξαν όλα. Σε λιγότερο από 24 ώρες, τίποτα δεν ήταν όπως πριν.
Η Συμφωνία ορίζει πως όλα τα άτομα που έφτασαν παράτυπα στην Ελλάδα από τις 20 Μαρτίου και έπειτα, θα σταλούν πίσω στην Τουρκία. Επίσης, για κάθε Σύριο που γυρνάει στην Τουρκία, ένας άλλος στη θέση του θα εγκατασταθεί σε μια Ευρωπαϊκή χώρα.
Ήταν ακριβώς σαν ένα ελατήριο: αφού πιέστηκε σε υπερβολικό βαθμό, ξεκίνησε να χοροπηδά εκτός ελέγχου.
Χιλιάδες άνθρωποι που ήδη ζούσαν υπό πολύ δύσκολες συνθήκες στην Ελλάδα φοβόντουσαν πως θα σταλθούν πίσω στην Τουρκία: βρέθηκαν «ένοχοι» επειδή έφτασαν στην Ελλάδα παράτυπα, λες και είχαν κάποια άλλη βιώσιμη επιλογή.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα δάκρυα, τις προσευχές και τις απειλές των αιτούντων άσυλο εκείνες τις ημέρες. Η αποφασιστικότητα στο βλέμμα αυτών που έχουν χάσει τα πάντα και δεν θέλουν να χάσουν τίποτα περισσότερο, σημαδεμένο από την ανικανότητα να κρατήσουν τους εαυτούς τους και τις οικογένειές τους ασφαλείς και ανεξάρτητους. Αφού αφέθηκαν στο έλεος της θάλασσας, τώρα μεταφέρονταν από το ένα μέρος στο άλλο, από ένα σύστημα που δεν θέλει πραγματικά να τους βοηθήσει.
Κατά τον ίδιο τρόπο, δεν θα ξεχάσω ποτέ και τις επιπτώσεις που είχε η Συμφωνία σε εμένα την ίδια, μια νεαρή εκπαιδευόμενη τότε. Διαχειριζόμουν εκατό ανθρώπους τη φορά, ενώ είχα τη δυνατότητα να βοηθήσω μόνο έναν πολύ περιορισμένο αριθμό τη φορά. Ο στόχος; Να βοηθήσω στην προσπάθεια για αίτηση διεθνούς προστασίας στα γραφεία μας, χρησιμοποιώντας ένα πολύ αργό σύστημα που παρείχε η Υπηρεσία Ασύλου.
Το πιο δύσκολο για μένα ήταν το να γνωρίζω πως η επιλογή μου θα μπορούσε να οδηγήσει στην κράτηση ή την απέλαση αυτών στους οποίους έλεγα «όχι».
Έπρεπε να είμαι αποφασισμένη και συνεπής με τον εαυτό μου: δεν είχα την πολυτέλεια να αλλάξω γνώμη στα μισά ή να συμπεριφερθώ διαφορετικά, διότι αυτό θα με έκανε να χάσω την αξιοπιστία μου. Μέσα μου όμως, εκεί που δεν μπορούσε κανείς άλλος εκτός από εμένα να δει, ο πόνος στο στομάχι, η κούραση και η αγωνία με ωθούσαν να ξεσπάσω σε δάκρυα, αλλά το μυαλό μου επέμενε να μην το κάνω.
Η Συμφωνία άλλαξε τη ζωή χιλιάδων προσφύγων τότε, πράγμα το οποίο συνεχίζει να συμβαίνει μέχρι και αυτήν τη στιγμή που μιλάμε.
Όντως, δύο χρόνια αργότερα, χιλιάδες αιτούντες άσυλο παλεύουν για βασικές συνθήκες διαβίωσης στη χώρα. Η Συμφωνία μείωσε δραστικά τον αριθμό των ανθρώπων που έρχονται στην Ελλάδα, αλλά δεν οδήγησε σε βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης αυτών που παραμένουν στα νησιά. Τα hotspots είναι υπερπλήρη με πρόσφυγες που δεν τους επιτρέπεται να μεταφερθούν στην κεντρική Ελλάδα, οπότε οι άνθρωποι αυτοί είναι απλώς παρατημένοι εκεί, κάποιοι ακόμη και από τις 20 Μαρτίου 2016, χωρίς πληροφορίες, χωρίς βασικές συνθήκες διαβίωσης. Έχουν χιλιάδες ερωτήσεις και καμία απάντηση.
Διαβάστε επίσης “Από τη Λέσβο στη Σάμο: οι Αιτούντες Άσυλο μιλούν για τις συνθήκες διαβίωσης”
Όπως λέω πάντα, υπάρχει ένα πολύ σημαντικό μάθημα που έμαθα από τη Συμφωνία. Εκείνες τις μέρες συνειδητοποίησα ακόμη πιο πολύ πως οι αποφάσεις μπορούν να αλλάξουν τις ζωές των ανθρώπων που επηρεάζουν. Οι πολιτικές σκοπιμότητες που οδηγούν σε βραχυπρόθεσμες αποφάσεις θεωρούνται πιο σημαντικές από τις συνέπειές τους, οι οποίες έχουν ισχυρότατο αντίκτυπο σε ανθρώπους. Σε αυτήν την περίπτωση, οι συνέπειες επηρέασαν ανθρώπους που έφυγαν από πολέμους ή απέδρασαν από πολύ δύσκολες καταστάσεις, με μοναδικό σκοπό να ξεκινήσουν μια κανονική ζωή στην Ευρώπη.
Το σύστημα με υποχρέωσε έμμεσα να πάρω αποφάσεις που δεν ήταν δικές μου για να πάρω, και να αναλάβω υποχρεώσεις που δεν ήταν δικαιοδοσία μου να αναλάβω. Δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνες τις ημέρες και εκείνες τις νύχτες με τα μάτια μου ορθάνοικτα.
Οι συνέπειες της Συμφωνίας οδηγούν σε ασύλληπτες καταστάσεις και παντελή έλλειψη ανθρώπινων δικαιωμάτων. Και ξανά, οι αποφάσεις παίρνονται χωρίς να δοθεί η πρέπουσα σημασία στο αντίκτυπό τους.
Πολλές φορές, το κύριο μέλημα των εξουσιών είναι το πώς θα σταλεί ένας αιτούντας άσυλο πίσω στην Τουρκία ή στη χώρα καταγωγής του, ενώ το βασικό ζήτημα θα έπρεπε να είναι πως οι άνθρωποι που αυτήν τη στιγμή ζουν στα hotspots, στο μέλλον μπορεί να γίνουν Ευρωπαίοι Πολίτες.
Από την άλλη μεριά, οι εξουσίες επιβεβαιώνουν πως υπάρχουν άνθρωποι που «δικαιούνται» να μείνουν νόμιμα στην Ευρώπη γιατί θα τους δοθεί διεθνής προστασία. Αφήνοντας στην άκρη τη λέξη «δικαιούνται», πώς είναι εφικτό να εμπιστευθείς έναν θεσμό που δεν σου επέτρεψε να έχεις ούτε καν ευπρεπείς συνθήκες διαβίωσης μέχρι τη στιγμή που αποφάσισε πως «δικαιούσαι» προστασία; Πως μπορείς να πιστέψεις σε ένα σύστημα που περιμένει να ζήσεις έτσι μέχρι να συνειδητοποιήσει πως δεν έχεις άλλη επιλογή πέρα από το να ζήσεις την Ευρώπη; Πως θα θελήσεις να συνεργαστείς για ένα καλύτερο μέλλον σε αυτήν την κοινωνία μετά από όλα αυτά;
Αισθάνομαι σαν να είμαι ξανά πίσω από τη γυάλινη πόρτα: δύο χρόνια μετά, και η Συμφωνία Ευρώπης Τουρκίας συνεχίζεται, δεν έχουμε μάθει όμως αρκετά ακόμη.
