EnglishΣύμφωνο Συμβίωσης & Ηθικός Πανικός
Ένα άρθρο του Βασίλη Γερασόπουλου, μεταπτυχιακού φοιτητή εγκληματολογίας στην Ουτρέχτη
Από τότε που ψηφίστηκε το σύμφωνο συμβίωσης βιώνω μια – ελλείψει καταλληλότερου όρου – εσωτερική πάλη. Μια φωνή μες στο μυαλό μου (η πιο ρεαλιστική – ή, ίσως, η πιο πεσιμιστική) μου λέει ότι δεν συντρέχει λόγος εορτασμού για μια νομοθετική ρύθμιση που αδικαιολόγητα άργησε, κι όταν επιτέλους ήρθε ήταν «με εκπτώσεις». Η δεύτερη φωνή (η πιο παιδική) φαντασιώνεται ήδη μια μελλοντική στιγμή που θα χορεύει καρσιλαμά πάνω στα συντρίμμια της ετεροκανονικότητας ζητωκραυγάζοντας.
Ας αρχίσω με την δεύτερη. Πριν από λίγους μήνες, το ΕΣΡ επέβαλε πρόστιμο 20.000 ευρώ στο κανάλι του ΣΚΑΙ που τόλμησε να προβάλλει ένα ντοκυμαντέρ για το gay porn, με το επιχείρημα ότι – λίγο πολύ – οι αθώες παιδίσκες της Ελλάδος και τα παραδοσιακά παλικάρια της πατρίδας μας μπορεί να δουν το ντοκυμαντέρ σαν μια πρόσκληση στην ακολασία και την αμαρτία (ακόμα και καθώς γράφω αυτές τις λέξεις δυσκολεύομαι να αντιληφθώ την βλακεία, για να το θέσω κομψά, που ξεχειλίζει από τα κεφάλια μερικών). Το προηγούμενο καλοκαίρι, ο μητροπολίτης Άνθιμος καλούσε τους πολίτες σε αγρυπνία κατά του Gay Pride στην Θεσσαλονίκη (για να καταλήξει να προτρέπει, ανερυθρίαστα, τους πιστούς να λιντσάρουν LGBTQ άτομα λίγες μέρες πριν την ψήφιση του συμφώνου).
Αυτή η θλιβερή πραγματικότητα φανερώνει τον ηθικό πανικό του κάθε θιασώτη του συντηρητισμού – και είναι πολλοί οι άτιμοι στην ελληνική κοινωνία. Η θεωρία του ηθικού πανικού αποδίδει, to put it simply, αυτήν την δυσανάλογα επιθετική στάση των εκπροσώπων της Εκκλησίας και της Πολιτείας στο συναίσθημα του φόβου. Ενός βαθύτερου φόβου που ταλανίζει τους ηθικολογούντες, τους «παραδοσιακούς», τους συντηρητικούς. Γιατί το σύμφωνο συμβίωσης είναι δείγμα ότι η ελληνική κοινωνία κινείται – έστω, σέρνεται λαχανιασμένα – προς μια εποχή όπου θα υπάρχουν παραπάνω από μια θεμιτές εναλλακτικές στο πώς επιλέγει κάποιος να ζήσει τη ζωή του, με ποιόν να την μοιραστεί χωρίς να λογοδοτεί, να στοχοποιείται, να περιθωριοποιείται και να δυστυχεί. Οι βαθιά ριζωμένοι θεσμοί – είτε μιλάμε για την εκκλησία είτε για το concept της σεπτής ελληνικής οικογένειας – τρέμουν στην ιδέα ότι ο μύθος της ετεροκανονικότητας τελεί υπό απειλή καθώς η κατάρρευση του μύθου θα σημάνει μια νέα εποχή όπου η κοινωνική ύπαρξη κάποιου δεν θα καταδυναστεύεται από την αναπόδραστη ατραπώ των νορμών που επιβάλλουν ότι η ζωή κι η ευτυχία επιτυγχάνονται μόνο με έναν τρόπο – «να βρεις ένα καλό παιδί, με καλή δουλειά και να γίνεις νοικοκυρά και μητέρα πριν παραμεγαλώσεις», αν είσαι κοπέλα, και «να βρεις μια σοβαρή, μετρημένη κοπέλα και να κάνετε παιδιά», αν είσαι αγόρι. Αυτές οι ρητές και άρρητες επιταγές έχουν υπάρξει τόσο πυρηνικές για την δόμηση της συλλογικής συνείδησης που τυχόν αποκαθήλωση τους ισοδυναμεί με βόμβα μεγατόνων. Και στην τελική, πώς θα βγάλει η Αρχιεπισκοπή τα έξοδα άμα αρχίσουν οι αδελφές να παντρεύονται στα δημαρχεία και οι άθεες λεσβίες να αρνούνται να βαφτίσουν τα παιδιά τους; Θου Κύριε…
Από την άλλη, ο νόμος αφήνει αρρύθμιστα ή δεν τολμάει να αγγίξει θέματα πολύ πιο ουσιώδη και ουσιαστικά από το σύμφωνο. Επίσης, δεν συντρέχει λόγος πανηγυρισμών δεδομένου ότι η ελληνική Πολιτεία δεν έκανε τίποτα παραπάνω από το να συμμορφωθεί σε καταδικαστικές αποφάσεις του ΕΔΔΑ, το οποίο έχει αποφανθεί σχετικά εδώ και μία διετία. Επίσης, όπως είπε κι ένας φίλος, να το βράσω αν το διακύβευμα όλης αυτής της ιστορίας είναι, με το ζόρι, ένα σύμφωνο συμβίωσης. Το δικαίωμα στην τεκνοθεσία και το δικαίωμα στην οικογένεια – τα πλέον βαρύνοντα – βρίσκονται ακόμα στη σφαίρα του φαντασιακού. Επίσης – το τελυταίο μου, θα έπρεπε να μας προβληματίζει το γεγονός ότι ζητήματα θεμελιωδών δικαιωμάτων εναπόκεινται στην διακριτική ευχέρεια κάποιων είτε μέσα από ένα εργαλείο άμεσης δημοκρατίας (όπως συνέβη με το δημοψήφισμα στην Ιρλανδία) είτε μέσω της ψήφισης ενός νομοσχεδίου από το, ομολογουμένως, αναξιόπιστο και ανακόλουθο Ελληνικό Κοινοβούλιο.
Οι δυο φωνές στο μυαλό μου δεν έχουν καταλήξει σε κάποιου είδους σύμφωνο άλλα η μία – αυτή που φαντασιώνεται περιχαρής τους απανταχού φοβισμένους στενόμυαλους να παθαίνουν πολλαπλά εμφράγματα – διαθέτοντας μια γοητευτική αισιοδοξία, κερδίζει στα σημεία. Ίσως και να είμαι αφελής, άλλα δεν μπορώ να ξεχάσω την Ιρλανδή φίλη μου πέρσι τον Μάιο να με αγκαλιάζει και να μου λέει συγκινημένη πόσο περήφανη είναι που ολόκληρες οικογένειες έσπευσαν να ψηφίσουν υπέρ του same sex marriage. “At least now, we can all be miserable in marriage!” – Κι αν το τίμημα είναι μια κάποια κανονικοποίηση του gay identity, ας είναι τουλάχιστον θεσμικά κατοχυρωμένη.
