EnglishΜέσα από τη γνώμη των άλλων
Της Ναταλίας Σωτηροπούλου
«Αν δεν το έδειξε η τηλεόραση δεν έγινε ποτέ…;»
Ο καθένας από εμάς διαμορφώνει τις απόψεις του με βάση τα δικά του βιώματα, με το τι έχει δει, ακούσει ή διαβάσει. Τι γίνεται όμως όταν δεν έχουμε δει, ακούσει ή διαβάσει; Τι γίνεται όταν καλούμαστε να σχηματίσουμε άποψη για ένα ζήτημα που βρίσκεται σε εξέλιξη; Σε αυτό το σημείο μπαίνουν στη ζωή μας τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
Τα Μέσα δεν μπορούν να μας πουν τι θα σκεφτούμε αλλά μας λένε ως προς τι να σκεφτούμε (Cohen, 1963). Όποιο ζήτημα συζητείται στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο, στην εφημερίδα, ξαφνικά μας αφορά, το σκεφτόμαστε, το κρίνουμε. Και αν αυτό που βλέπουμε, ακούμε ή διαβάζουμε δεν είναι σωστό και αντικειμενικό; Απλώς δημιουργούμε λάθος άποψη!
Ειδικά σε ζητήματα που αφορούν σε πολύ μεγάλο βαθμό την κοινωνία, όπως το προσφυγικό και μεταναστευτικό, τα Μέσα στην Ελλάδα κάθε άλλο παρά αντικειμενικά υπήρξαν – και εξακολουθούν. Κάθε Μέσο, ανάλογα με τον πολιτικό του προσανατολισμό, παρουσιάζει διαφορετικά τους ανθρώπους και τα γεγονότα του προσφυγικού. Αλλού αναφέρονται ως «πρόσφυγες», αλλού ως «μετανάστες» και αλλού ως «λαθρομετανάστες». Αλλού τους βλέπουμε πρωταγωνιστές μιας τραγωδίας, αλλού ως «εθνικό πρόβλημα» και αλλού πάλι ως «κίνδυνο».
Και ας υπενθυμίσουμε στο σημείο αυτό πως ο όρος «λαθρομετανάστης» ή «παράνομος μετανάστης» δεν υφίσταται και έχει καταρριφθεί από το 1951, δηλαδή 60+ χρόνια πριν από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών ή αλλιώς Σύμβαση της Γενεύης. Το άρθρο 31 της Σύμβασης απαγορεύει στα κράτη να επιβάλλουν κυρώσεις στους παράνομα εισερχόμενους στην χώρα, καθώς οι συντάκτες της Σύμβασης αναγνώρισαν την πιθανή αναγκαιότητα και την πρακτική νομιμότητα για έναν πρόσφυγα να παραβιάσει τους νόμους περί μετανάστευσης μιας χώρας, όταν η ζωή του βρίσκεται σε κίνδυνο.
Αυτή η διαφορά στο λεξιλόγιο της εκάστοτε εφημερίδας γίνεται πιο εμφανής όταν συγκρίνεις επί τόπου το λεξιλόγιό τους. Για παράδειγμα, βλέπουμε τίτλο στην εφημερίδα Καθημερινή «Τεράστιο το κόστος φιλοξενίας προσφύγων» και την ίδια μέρα τίτλο στην Εφημερίδα των Συντακτών «Οι πρόσφυγες μας φέρνουν πιο… κοντά». Και τα δύο στις 23/9/2015. Άλλο παράδειγμα στις 26/9/2015: Στην Καθημερινή υπάρχει τίτλος «Μεταναστεύουν με την επίσημη απουσία του κράτους», ενώ στην Εφημερίδα των Συντακτών «Είμαστε όλοι μετανάστες». Σε τόσο σημαντικά και σοβαρά ζητήματα, η προσοχή στο λεξιλόγιο και στις έννοιες που χρησιμοποιούνται είναι αναγκαία, καθώς νοηματοδοτούν τις καταστάσεις που εξελίσσονται, είτε θετικά είτε αρνητικά. Και από τα παραπάνω μπορούμε να βγάλουμε όλοι ένα συμπέρασμα…
Η ρητορική των Μέσων είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί συνάνθρωποί μας θεωρούν τους πρόσφυγες και μετανάστες επικίνδυνους και πρόβλημα για τη χώρα και την οικονομία. Γιατί από τα Μέσα δεν δίνεται βάση στα αίτια που οδήγησαν τους ανθρώπους αυτούς στην Ελλάδα. Δεν δίνεται βάση στον πόλεμο από τον οποίο ξέφυγαν και τι άφησαν πίσω τους, το σπίτι τους, τους αγαπημένους τους. Δίνεται βάση στο «κακό» που κάνουν στην οικονομία, στον τουρισμό, στον πολιτισμό!
Όσο για τους μετανάστες, κατά την οπτική των ελληνικών Μέσων είναι οι περισσότεροι παράνομοι, πολλοί από αυτούς εγκληματίες. Κανείς σχεδόν δεν μιλά για τους ανθρώπους που μένουν νόμιμα στη χώρα, που ανατρέφουν τις οικογένειές τους εδώ, που δουλεύουν, που πληρώνουν φόρους, που γεννιούνται και μεγαλώνουν στις ίδιες γειτονιές, που ήταν η παρέα τους στο γυμνάσιο.
Και γιατί αυτό το άρθρο τώρα; Γιατί ξαφνικά το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα δεν αποτελεί hot topic και δεν αναφέρεται πουθενά. Ενώ καθημερινά συνεχίζουν να έρχονται άνθρωποι στην Ελλάδα, ενώ ο πόλεμος σε πολλά μέρη της γης δεν έχει σταματήσει, ενώ ακόμα έχουμε θανάτους στο Αιγαίο, ενώ ακόμα χιλιάδες άνθρωποι παραμένουν στα camps. Και εφόσον δεν αναφέρεται πουθενά, θεωρούμε ότι το ζήτημα λύθηκε.
Για κάθε είδηση που παρακολουθούμε, για κάθε άρθρο που διαβάζουμε, πρέπει πάντα να αναρωτιόμαστε: Θα μπορούσε να είναι αλήθεια αυτό; Γιατί αναφέρεται τώρα; Γιατί δεν αναφέρεται πια; Ας μην δεχόμαστε τυφλά ό,τι μας πλασάρεται από τους «ειδήμονες» των Μέσων. Ας ψάχνουμε παραπάνω τα γεγονότα που μας απασχολούν και ας παίρνουμε μια δεύτερη άποψη. Ας σκεφτόμαστε πόσο επηρεαζόμαστε καθημερινά από τα όσα λέγονται στα πάνελ. Γιατί τελικά, πρόκειται για το σχηματισμό της άποψης και της κοσμοθεωρίας ΜΑΣ. Αξίζει να τους δώσουμε περισσότερη προσοχή.
