Αναφορά για την κατάσταση στη Μανωλάδα | Σεπτέμβριος 2022

To Manolada Watch αποτελεί μια πρωτοβουλία του οργανισμού Generation 2.0 for Rights, Equality & Diversity για την παρακολούθηση των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης των μεταναστών εργατών γης στη Μανωλάδα Ηλείας. Από το 2017 ως οργανισμός ασχολούμαστε με την κατάσταση που επικρατεί στην περιοχή, με αποτέλεσμα να συλλέξουμε πολλά στοιχεία και ανάλογη εμπειρία. Την εμπειρία αυτή αποφασίσαμε να τη μοιραστούμε δημόσια, ώστε να συμβάλλουμε στην ενημέρωση και στην ευαισθητοποίηση της ελληνικής κοινωνίας και των αρμόδιων φορέων για την περίπτωση της Μανωλάδας.

Η παρούσα αναφορά συντάχθηκε σε συνέχεια της επίσκεψης του οργανισμού στη Μανωλάδα στις 29 Σεπτεμβρίου 2022, κατά την οποία μεταβήκαμε στην περιοχή, επισκεφτήκαμε καταυλισμούς και συνομιλήσαμε με μετανάστες εργάτες γης. Επίσης, είχαμε συνάντηση με τον Διοικητή του Αστυνομικού Τμήματος Βάρδας και επικοινωνία με το Κέντρο Ένταξης Μεταναστών (KEM) Ανδραβίδας-Κυλλήνης, προκειμένου να ενημερωθούμε σχετικά με την τρέχουσα περίοδο. 

Εργάτες γης

Κατά την απογραφή πληθυσμού του 2021, σύμφωνα με το ΚΕΜ Ανδραβίδας-Κυλλήνης, μεταξύ των κατοίκων του Δήμου, η υπηρεσία κατάφερε να καταγράψει 2.000 μετανάστες εργάτες γης. Μέχρι τότε δεν υπήρχαν επίσημα στοιχεία για τον πληθυσμό τους, υπολογίζεται όμως σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ίδιων των εργατών γης, καθώς και των τοπικών αρχών, ότι κατά την υψηλή καλλιεργητική περίοδο της φράουλας διαμένουν στην περιοχή 6.000-8.000 μετανάστες εργάτες γης. 

Κατά την τρέχουσα περίοδο, που οι ανάγκες για εργασία στις καλλιέργειες φράουλας είναι μειωμένες, η εκτίμηση της Αστυνομίας είναι ότι διαμένουν στην περιοχή περίπου 2.000-2.500 άτομα, ενώ οι εργάτες γης έκαναν λόγο για 4.000 άτομα, κατά κύριο λόγο από το Μπαγκλαντές. Συμφωνα με τους ίδιους, ο αριθμός είναι υψηλός για την εποχή, αφού αποφεύγουν να μετακινηθούν σε άλλες αγροτικές περιοχές της χώρας για εργασία σε άλλες καλλιέργειες, καθώς φοβούνται το ενδεχόμενο σύλληψης και κράτησης εξαιτίας της έλλειψης εγγράφων. 

Νομικό καθεστώς

Η συντριπτική πλειονότητα των εργατών γης παραμένουν χωρίς έγγραφα. Σύμφωνα με την Αστυνομία, από τις αρχές του 2022 μόνο 140 άτομα έλαβαν βεβαιώσεις αναβολής απομάκρυνσης λόγω απασχόλησης στην αγροτική οικονομία με εργόσημο. Αυτή η πρόβλεψη, βάσει του πρώην άρθρου 13Α του Ν. 4251/2014, καταργήθηκε από 1η Ιουλίου του 2022, αλλά επανήλθε για ακόμη 6 μήνες με το άρθρο 62 του Ν. 4950/2022. Βέβαια, για την επαναφορά αυτή δεν είχε ενημέρωση ούτε η ίδια Αστυνομία και δεν έχει τύχει ακόμα εφαρμογής στην περιοχή. Άλλωστε, η αίτηση για απασχόληση στην αγροτική οικονομία παράτυπα διαμένοντων μεταναστών πρέπει να γίνει πλέον μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, η οποία τέθηκε σε λειτουργία πολύ πρόσφατα και παρουσιάζει προβλήματα και ελλείψεις κατά τη χρήση της.

Παράλληλα, αναμένεται η εφαρμογή του Μνημονίου Κατανόησης μεταξύ Ελλάδας και Μπαγκλαντές, που υπογράφηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2022 και τέθηκε σε ισχύ στις 22 Ιουλίου με τον Ν. 4959/2022, στον οποίο περιλαμβάνονται προβλέψεις για το νομικό καθεστώς των εργαζομένων πολιτών Μπαγκλαντές στην Ελλάδα. Ειδικότερα, θα δοθεί η δυνατότητα σε 15.000 πολίτες από το Μπαγκλαντές που σήμερα διαμένουν στην Ελλάδα χωρίς έγγραφα, καθώς και σε έως 4.000 άτομα που θα έρχονται από το Μπαγκλαντές ανά έτος, να ενταχθούν στο καθεστώς άδειας εποχικής εργασίας. Κατά την αίτηση για αυτή την άδεια θα πρέπει να υποβάλλεται βεβαίωση ή σύμβαση εργασίας από τον εργοδότη. Η άδεια θα έχει διάρκεια 5 έτη και οι εργαζόμενοι θα πρέπει να παραμένουν 9 μήνες ανά έτος στη χώρα και τους υπόλοιπους 3 να επιστρέφουν στο Μπαγκλαντές. Η εν λόγω άδεια δεν θα οδηγεί σε καθεστώς μόνιμης παραμονής ούτε θα δίνει δικαίωμα πρόσβασης στην ιθαγένεια. Επίσης, δεν θα επιτρέπει την οικογενειακή επανένωση, ούτε αλλαγή καθεστώτος σε άλλη άδεια διαμονής μετά τη λήξη της. Μετά την κύρωση της διμερούς Συμφωνίας το καλοκαίρι δεν έχουν εκδοθεί ακόμη οι απαραίτητες διοικητικές πράξεις προκειμένου αυτή να εφαρμοστεί.

Η ενημέρωση που έχουν οι εργάτες γης της Μανωλάδας σχετικά με τις προϋποθέσεις για τη νέα άδεια είναι αποσπασματική και προέρχεται κυρίως από τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Ενδεικτικά, μας ενημέρωσαν ότι πραγματοποιήθηκε ζωντανή μετάδοση στο facebook από την Πρεσβεία τους, που τους πληροφόρησε για ορισμένα βασικά στοιχεία αυτής της άδειας διαμονής.

Συνθήκες διαβίωσης

Οι συνθήκες διαβίωσης δεν παρουσιάζουν καμία βελτίωση. Στον καταυλισμό, τον οποίο επισκεπτόμαστε σταθερά, παραμένουν οι αυτοσχέδιες παράγκες από καλάμια, σίδερα και νάιλον θερμοκηπίου. Όπως μας ενημέρωσαν οι εργάτες γης, όταν βρέχει πολύ μπαίνουν νερά μέσα στις παράγκες. Αυτή τη χρονική περίοδο στον καταυλισμό διαμένουν περίπου 100 άτομα. Ανά παράγκα μένουν 10 άτομα και αποδίδουν μηνιαίο ενοίκιο 25-30 ευρώ το άτομο. Κατά την υψηλή καλλιεργητική περίοδο το ενοίκιο αυτό αυξάνεται στα 35-40 ευρώ. Τα ποσά αυτά συγκεντρώνονται και αποδίδονται στον ιδιοκτήτη της έκτασης. Μια παροχή νερού που υπήρχε στα σύνορα μεταξύ του οικοπέδου του καταυλισμού και των κατοικιών του χωριού είναι κλειστή και ζητείται υψηλό χρηματικό ποσό στους διαμένοντες εργάτες γης, προκειμένου να ανοίξει ξανά. Η παροχή νερού γίνεται μέσω μικρών πλαστικών δεξαμενών. Συνεχίζεται η συγκέντρωση τεράστιων ποσοτήτων απορριμμάτων και δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για τη συλλογή τους και την αποκομιδή τους από τον καταυλισμό. Οι τουαλέτες είναι αυτοσχέδιες με αποτέλεσμα τα λύματα να συγκεντρώνονται και να παραμένουν εκεί. Γενικότερα, όλος ο καταυλισμός διατρέχεται από αυλάκια με λιμνάζοντα ύδατα και λύματα, καθιστώντας άμεσο τον υγειονομικό κίνδυνο, ενώ είναι έντονη η παρουσία εντόμων και τρωκτικών.

Δίπλα στον χώρο του άλλου καταυλισμού, που κάηκε ολοσχερώς στις 27 Ιουνίου 2021, έχουν φτιαχτεί λίγα αυτοσχέδια καταλύματα. Εκεί, διαμένουν αυτή την περίοδο 7 άτομα και προστίθενται σε αυτά άλλα 4-5 κατά την υψηλή καλλιεργητική περίοδο. Όπως μας ενημέρωσαν οι διαμένοντες εργάτες γης δεν πληρώνουν κάποιο ενοίκιο, καθώς τα καταλύματα αυτά ανήκουν στον εργοδότη τους. Επίσης, εκεί υπάρχει υδρευση, η οποία τους κοστίζει συνολικά περίπου 250 ευρώ ανά έτος. 

Σύμφωνα με την Αστυνομία, έχουν γίνει επισκέψεις από κοινού με την υγειονομική υπηρεσία σε καταυλισμούς και κάποιοι ιδιοκτήτες έχουν βελτιώσει την απορροή των λυμάτων. Τέλος, σύμφωνα με μαρτυρίες πολιτών του Μπαγκλαντές που διαμένουν στην ευρύτερη περιοχή, μέσα στο χωριό της Μανωλάδας έχουν διατεθεί λίγα καταλύματα σε εργάτες γης από συγκεκριμένους παραγωγούς, που φιλοξενούν όμως μόνο 20 με 30 άτομα συνολικά.

Συνθήκες εργασίας

Την περίοδο αυτή οι ανάγκες εργασίας στις καλλιέργειες φράουλας είναι μειωμένες και αφορούν κυρίως την προετοιμασία των χωραφιών πριν τη φύτευση. Οι εργάτες γης εργάζονται συνήθως 7 ώρες, τις ημέρες που τους ζητείται από τους εργοδότες τους. Όπως μας ενημέρωσαν οι ίδιοι οι εργάτες γης, συνήθως επιλέγονται π.χ. 5 άτομα τη μία μέρα και 5 διαφορετικά άτομα την επόμενη, για καταμερισμό των ημερομισθίων μεταξύ τους. Το ημερομίσθιο πλέον έχει φτάσει στα 30 ευρώ αντί για 27 και 24 ευρώ, που κυμαινόταν τον Μάρτιο του 2022 και το 2021 αντίστοιχα. Η σταδιακή αυτή αύξηση ίσως να οφείλεται στην έλλειψη μεταναστών εργατών γης που παρατηρείται κατά τον τελευταίο χρόνο.

Κοινωνική Προστασία και Ένταξη

Σε συνέχεια των στοιχείων που αναφέρθηκαν σε προηγούμενες αναφορές, σύμφωνα με το ΚΕΜ διενεργήθηκαν συνολικά μέχρι το καλοκαίρι 5 φορές δράσεις εμβολιασμού για την COVID-19 στη Νέα Μανωλάδα κατά τις οποίες, εμβολιάστηκαν συνολικά περίπου 1.000 εργάτες γης. Συμπληρωματικά, κατά τον Αύγουστο του 2022 εκδόθηκαν ακόμη 150 Προσωρινοί ΑΜΚΑ από το ΚΕΜ (ΠΑΜΚΑ), για να συνεχιστεί η διαδικασία του εμβολιασμού, οι ενδιαφερόμενοι εργάτες γης όμως απουσίαζαν από την περιοχή και δεν τους έχουν λάβει ακόμη. Πέρα από την πανδημία, όπως έχει παρατηρηθεί από το ΚΕΜ, η μη δυνατότητα χορήγησης ΑΜΚΑ εξαιτίας της έλλειψης νομικού καθεστώτος έχει σοβαρές συνέπειες σε περιπτώσεις εμφάνισης σοβαρών ασθενειών, κατά τις οποίες είναι απαραίτητη η λήψη φαρμακευτικής αγωγής και η περίθαλψη. Προς αυτόν τον σκοπό το ΚΕΜ είναι σε συνεργασία με τον Φαρμακευτικό Σύλλογο Ηλείας για παροχή φαρμάκων προς τους εργάτες γης σε επείγουσες περιπτώσεις.

Τέλος, εδώ και καιρό υπάρχει πρόβλεψη για πρόγραμμα ελληνομάθειας (μαθήματα ελληνικών σε ενήλικες) που θα υλοποιηθεί από το ΚΕΜ, το οποίο όμως δεν έχει προχωρήσει ακόμη.

Η επίσκεψη αυτή πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του 

Ο 1ος καταυλισμός που βρίσκεται εντός οικισμού ©Generation 2.0 RED

Δείτε εδώ την αναφορά του Μαρτίου 2022.