EnglishΆδειες Αναμονής και κατ’ εκτίμηση Πολιτογραφήσεις
Ζωές ανθρώπων ενταγμένων στην ελληνική κοινωνία ακόμα και δεκαετίες εξακολουθούν να μπαίνουν σε αναμονή εξαιτίας των τεράστιων καθυστερήσεων στην έκδοση αδειών διαμονής και στην πολιτογράφησή τους, την ώρα που τιμητικές πολιτογραφήσεις ακολουθούν το ασαφές γράμμα του Νόμου και αποδίδονται για χάρη κάποιου “εξαιρετικού συμφέροντος” της χώρας.
Διοίκηση δύο ταχυτήτων και προκλήσεις για τους μετανάστες
Διαχρονικές Καθυστερήσεις
Μετράμε πλέον τρία περίπου χρόνια που όλες οι διαδικασίες που αφορούν τις άδειες διαμονής γίνονται ηλεκτρονικά μέσω της πλατφόρμας του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου.
Ενώ η ψηφιοποίηση των διαδικασιών σήμανε και το τέλος στις πολύωρες αναμονές έξω από τις Διευθύνσεις Αλλοδαπών και Μετανάστευσης (ΔΑΜ), στην πραγματικότητα οι καθυστερήσεις στην έκδοση και ανανέωση των αδειών διαμονής όχι απλώς παραμένει ως ζήτημα αλλά έχει διογκωθεί.
Ως οργανισμός, μέσα από την καθημερινή μας επαφή με τους μετανάστες που μένουν στην Ελλάδα παρατηρούμε ότι έχουν αυξηθεί οι περιπτώσεις που η αναμονή ξεπερνάει τα δύο χρόνια για την έκδοση της άδειας, ενώ πολλοί καταλήγουν να λαμβάνουν ακόμα και ληγμένη την άδεια διαμονής τους, την οποία έχουν το δικαίωμα να ανανεώσουν καταθέτοντας τα απαιτούμενα δικαιολογητικά εντός προθεσμίας 30 ημερών!
Όσο διάστημα αναμένουν την άδεια οι αιτούντες αρκούνται στη λήψη βεβαίωσης που λειτουργεί ως αποδεικτικό κατάθεσης αίτησης έκδοσης ή ανανέωσης της άδειας. Σύμφωνα με το νόμο, η βεβαίωση πέρα από τη νόμιμη διαμονή διασφαλίζει στον κάτοχό της όλα τα δικαιώματα της άδειας διαμονής εκτός από το να ταξιδέψει εκτός Ελλάδας σε οποιαδήποτε άλλη χώρα πέρα από τη χώρα καταγωγής του.
“Περιμένω την άδεια από το 2022. Πάλι καλά μπορώ και δουλεύω μόνο με τη βεβαίωση αλλά φοβάμαι μήπως την παραλάβω ληγμένη [την άδεια]. Θέλω να είμαι νόμιμος και να μην έχω άγχος για το μέλλον. Αυτό περιμένω.”
Β.Κ., 27 ετών
Ωστόσο, σύμφωνα με μαρτυρίες, επειδή η βεβαίωση δε φέρει κάποια σφραγίδα ή επικύρωση από επίσημη αρχή και δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση για την ισχύ της, οι μετανάστες αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα:
“Ενώ δουλεύω χρόνια νόμιμα στην Ελλάδα, ο εργοδότης μου μου ζητάει να του πηγαίνω καινούρια βεβαίωση κάθε μήνα.” – N.A., 48 ετών
“Η τράπεζα δε δεχόταν να μου ανοίξει τραπεζικό λογαριασμό μόνο με τη βεβαίωση. Χρειάστηκε να απευθυνθώ στο Generation 2.0 RED για να βρω λύση.” – F.S., 42 ετών
“Ενώ είχα τη βεβαίωση μαζί μου με σταμάτησαν στο αεροδρόμιο και δεν πίστευαν ότι έχω άδεια.” – P.O., 51 ετών
Σε πρόσφατη επικοινωνία μας με τη ΔΑΜ Βόρειου Τομέα και Ανατολικής Αττικής στην οποία υποβάλλεται μεγάλος όγκος αιτήσεων, μας ενημέρωσαν ότι ως το τέλος του 2024 δεν είχαν ξεκινήσει να επεξεργάζονται αιτήματα ανανέωσης αδειών βάσει του νέου μεταναστευτικού κώδικα που ισχύει από τον Απρίλιο του 2024. Επιπλέον, σύμφωνα με εκπρόσωπο της ΔΑΜ Αθηνών Α’ – υπηρεσία που συγκεντρώνει το μεγαλύτερο αριθμό αιτήσεων στην Αττική – προβληματική είναι και η έλλειψη επικοινωνίας και διαλόγου του Υπουργείου Μετανάστευσης με τις ΔΑΜ. Πιο συγκεκριμένα, πέρα από τις δυσκολίες επικοινωνίας, δεν έχει υπάρξει κάποια δράση κατάρτισης των υπαλλήλων των ΔΑΜ ως προς το νέο κώδικα, ενώ οι ίδιοι δε γνωρίζουν πως λειτουργούν οι πλατφόρμες του Υπουργείου από την πλευρά του χρήστη, γεγονός που δημιουργεί εμπόδια στη συνεννόηση με τους μετανάστες κατά τις διαδικασίες έκδοσης και ανανέωσης αδειών.
Οι καθυστερήσεις αυτές έχουν ως αποτέλεσμα χιλιάδες άνθρωποι να ζουν για χρόνια μέσα στην ανασφάλεια και συχνά να μην απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα σε σχέση με όσους έχουν λάβει τον οριστικό τίτλο νόμιμης διαμονής. Γίνεται έτσι αντιληπτό ότι η συνέχιση της νόμιμης διαμονής, άρα και η ζωή ενός μετανάστη στην Ελλάδα είναι ένα διαρκές στοίχημα.
Στο παρακάτω γράφημα μπορούμε να παρατηρήσουμε τις αυξήσεις στις καθυστερήσεις έκδοσης αδειών τα τελευταία χρόνια.
Μάλιστα, μέσα σε ένα χρόνο οι εκκρεμείς αιτήσεις αυξήθηκαν κατά 13% φτάνοντας τις 280.474 με περίπου 32.650 νέα αιτήματα να προστίθενται σε ένα χρόνο (!) από το Νοέμβριο του 2023 ως το Νοέμβριο του 2024. Επιπλέον οι εκκρεμότητες με βάση το παραπάνω γράφημα εντοπίζονται σε αιτήματα που έχουν κατατεθεί εδώ και έξι χρόνια από το 2018.
Το πρόβλημα έχει διογκωθεί από τη στιγμή που οι αρμόδιες υπηρεσίες εξακολουθούν να μην είναι επαρκώς στελεχωμένες και επιβαρύνονται με έναν όγκο αιτήσεων που υποβάλλονται πλέον ηλεκτρονικά επί 24ωρου βάσεως, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να τις διαχειριστούν έγκαιρα και αποτελεσματικά. Αυτή η καθυστέρηση επηρεάζει την πρόσβαση των μεταναστών σε θεμελιώδη δικαιώματα, όπως η απασχόληση. Για παράδειγμα, υπάρχουν άτομα που έχουν υποβάλει αίτηση για την απόκτηση άδειας διαμονής για εξαιρετικούς λόγους, η οποία τους δίνει πρόσβαση στην αγορά εργασίας και, ενώ πληρούν τις προϋποθέσεις εξακολουθούν να ζουν μέσα στην ανασφάλεια, αφού αναμένουν πάνω από 2 έτη για την έκδοση της απόφασης. Χωρίς την άδεια διαμονής δεν έχουν πρόσβαση στη νόμιμη απασχόληση με αποτέλεσμα να καταφεύγουν στην αδήλωτη εργασία ως μοναδική λύση για να βιοποριστούν.
Επιλεκτικές επιταχύνσεις
Στον αντίποδα αυτών των καθυστερήσεων παρατηρούμε ότι τα αντανακλαστικά της διοίκησης είναι αρκετά πιο γρήγορα όταν πρόκειται για κατ’εξαίρεση διαδικασίες, όπως η τιμητική πολιτογράφηση. Η τιμητική πολιτογράφηση προβλέπεται στο άρθρο 13 του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας (ΚΕΙ) και αφορά σε άτομα που έχουν παράσχει εξαιρετικές υπηρεσίες στη χώρα ή που η πολιτογράφησή τους μπορεί να εξυπηρετήσει εξαιρετικό συμφέρον της χώρας. Βέβαια, οι «εξαιρετικές υπηρεσίες» και το «εξαιρετικό συμφέρον» αποτελούν έννοιες αν μη τι άλλο αόριστες και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν καθίσταται διόλου σαφές ποιες ακριβώς είναι αυτές οι εξαιρετικές υπηρεσίες ή το συμφέρον, που οδήγησαν την πολιτεία να λάβει την εν λόγω απόφαση με πληθώρα παραδειγμάτων στην τρέχουσα επικαιρότητα.
Η αύξηση των τιμητικών πολιτογραφήσεων έρχεται σε πλήρη αντίθεση με όσα συμβαίνουν στην κύρια διαδικασία κτήσης ιθαγένειας, δηλαδή στην πολιτογράφηση. Από τη μία πλευρά, μια κατ’ εξαίρεση διαδικασία, ιδιαίτερα σύντομη, ολοκληρώνεται μόλις σε λίγες ημέρες, από την άλλη πλευρά, η τακτική διαδικασία χαρακτηρίζεται από ακραίες καθυστερήσεις και πολύχρονη αναμονή. Στην Αθήνα, παραδείγματος χάριν, οι ενδιαφερόμενοι/ες συνήθως περιμένουν πάνω από 3 ή 4 χρόνια, για να εξεταστεί η αίτηση πολιτογράφησής τους, ενώ το άρθρο 31 του ΚΕΙ προβλέπει την έκδοση απόφασης το πολύ μέσα σε 12 μήνες από την κατάθεση της αίτησης.
Το φαινόμενο αυτό πλήττει ιδιαίτερα τη δεύτερη γενιά, άτομα δηλαδή που, ενώ γεννήθηκαν ή/και μεγάλωσαν στην Ελλάδα, έρχονται αντιμέτωπα με ακραίες καθυστερήσεις και γραφειοκρατικές δυσκολίες. Αυτό επηρεάζει και την πρόσβασή τους σε άλλα δικαιώματα, όπως τις σπουδές τους εντός Ε.Ε., την πρόσληψή τους σε ορισμένες επαγγελματικές θέσεις κ.ά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ιστορία του Γούλιαμς, που σε ηλικία 19 χρονών και ενώ γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα δεν έχει λάβει ακόμα την ελληνική ιθαγένεια.
Το αποτέλεσμα;
Άνθρωποι που ζουν για πολλά χρόνια στη χώρα, συνεπείς στις υποχρεώσεις τους προς το ελληνικό κράτος, βρίσκονται αντιμέτωποι με τις καθυστερήσεις της διοίκησης που τους κοστίζουν είτε την άμεση πρόσβαση σε νομιμοποιητικά έγγραφα ή στην ελληνική ιθαγένεια. Πληρώνουν έτσι τις ευθύνες ενός κράτους που δεν φρόντισε να τους παρέχει τις κατάλληλες και εύλογες χρονικά διαδικασίες. Ταυτόχρονα γίνονται μάρτυρες επιλεκτικών επιταχύνσεων που συχνά κάνουν την ιθαγένεια να φαντάζει προνόμιο.
Όσο επαγγελματισμό και να προσπαθεί να δείξει το προσωπικό των υποστελεχωμένων υπηρεσιών, τα προβλήματα των καθυστερήσεων ως προς τις άδειες διαμονής και την ιθαγένεια χωρίς συστηματικές λύσεις αντί να διορθώνονται, θα διογκώνονται.
Καλούμε το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου και το Υπουργείο Εσωτερικών να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την υποστήριξη των υπηρεσιών μετανάστευσης και ιθαγένειας για όλους αυτούς τους ανθρώπους που προσπαθούν να διατηρήσουν το καθεστώς νομιμότητας που τόσο δύσκολα απέκτησαν και γι’ αυτούς που περιμένουν την ελληνικη ιθαγενεια με την ελπίδα να μπορούν να συμμετέχουν ισότιμα στην ελληνική κοινωνία.
