English20 Μαρτίου, ένα χρόνο ακριβώς μετά από τη Συμφωνία της ΕΕ με την Τουρκία
Της Silvia Giulini
Credits to Abdulazez Dukhan, Through Refugees Eyes
Στις 20 Μαρτίου 2016, ακριβώς ένα χρόνο πριν, άρχισε να εφαρμόζεται η Συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία. Τότε ήμουν 24 χρονών και λίγες εβδομάδες πριν την υπογραφή της Συμφωνίας, είχα ξεκινήσει τη μεταπτυχιακή πρακτική μου άσκηση στο Generation 2.0. Ήταν η πρώτη φορά που ζούσα στο εξωτερικό και επιτέλους δούλευα σε ένα μέρος που ήξερα ότι μπορούσα πραγματικά να βοηθήσω. Ήξερα ότι θα υπήρχαν κάποιες δυσκολίες, ως μέρος μιας δουλειάς που ασχολείται με τα ανθρώπινα δικαιώματα, δεν ήμουν όμως προετοιμασμένη για την Συμφωνία αυτή. Ήταν κάτι απρόσμενο για μένα.
Η Συμφωνία υπογράφτηκε στις 18 Μαρτίου και μπήκε σε εφαρμογή δύο μέρες αργότερα. Τους προηγούμενους 7 μήνες έφτασαν στην Ελλάδα περίπου 800.000 άνθρωποι. Τον ίδιο μήνα, οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν αποφασίσει να κλείσουν τα σύνορα τους. Μέσα σε λίγες βδομάδες, η Ειδομενή σταμάτησε να είναι αυτό που έδειχναν τα τηλεοπτικά κανάλια παγκοσμίως, καθώς οι αιτούντες άσυλο μεταφέρονταν σε χώρους υποδοχής σε όλη την Ελλάδα. Πολλοί από αυτούς αποφάσισαν να επιστρέψουν στην Αθήνα. Από το Μάρτιο και μετά, η πλειοψηφία των αιτούντων άσυλο εγκλωβίστηκε στην Ελλάδα.
Η Συμφωνία ορίζει ότι, για κάθε Σύρο πρόσφυγα που έφτανε στα ελληνικά νησιά και επαναπροωθούνταν στην Τουρκία, ένας Σύρος πρόσφυγας θα εγκαθίσταται νόμιμα σε μια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, η Συμφωνία υποσχόταν, μεταξύ άλλων, 3 δισεκατομμύρια ευρώ στην Τουρκία, για να σταματήσουν οι νέες αφίξεις. Υπήρξε μεγάλη παραπληροφόρηση εκείνες τις μέρες. Κάποιοι πρόσφυγες άκουσαν πως τα σύνορα είχαν ανοίξει ξανά και το γιόρταζαν. Όταν όμως κατάλαβαν ότι οι πληροφορίες τους ήταν λανθασμένες, η χαρά τους μετατράπηκε σε φόβο, φόβο ότι θα επαναπροωθηθούν στην Τουρκία.
Προσωπικά, δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνες τις μέρες. Το φόβο στα μάτια των ανθρώπων που ζητούσαν άσυλο, την τρέλα και την έκρυθμη κατάσταση που δημιούργησε η εφαρμογή της Συμφωνίας. Βρέθηκα να έχω τεράστιες ευθύνες, που δεν φαντάστηκα ποτέ ότι θα έχω. Λόγω της πολύπλοκης και ατελείωτης διαδικασίας που έπρεπε να ακολουθηθεί για να γίνει η αίτηση διεθνούς προστασίας, βρέθηκα να διαχειρίζομαι κάθε μέρα έναν τεράστιο αριθμό ανθρώπων που φοβούνταν την επαναπροώθηση. Έπρεπε να αντιμετωπίσω κάθε μέρα απελπισμένους ανθρώπους. Κάποιοι από αυτούς προσπάθησαν να με δωροδοκήσουν, κάποιοι από αυτούς με απειλούσαν ότι θα αυτοπυρποληθούν. Οι περισσότεροι, όμως, έδειχναν κατανόηση, παρά την ευάλωτη θέση τους, και κάποιοι άρχισαν να με βοηθούν εθελοντικά με την επικοινωνία στα αραβικά και τα farsi dari καθώς δεν είχα διερμηνείς. Η βοήθειά τους ήταν πολύτιμη, και αν τα πράγματα πήγαν καλύτερα, ήταν χάρη στην βοήθειά τους. Αλλά το πιο βαρύ τίμημα για μένα ήταν ότι οι αποφάσεις μου θα επηρέαζαν τις ζωές τόσων ανθρώπων, και θετικά και αρνητικά. Λόγω του τρελού συστήματος για τις αιτήσεις ασύλου, αν δεν μπορούσα να δεχτώ κάποιο άτομο, και ήταν πολλά αυτά τα άτομα, μπορεί να συλλαμβάνονταν ή ακόμα και να επαναπροωθούνταν, καθώς, στο μεταξύ, η άδεια παραμονής τους μπορεί να έληγε. Δεν μπορούσα να κοιμηθώ για μέρες, εξαιτίας αυτού. Και δεν ήμουν στη θέση τους, δεν ήμουν εγώ που αιτούμουν άσυλο. Εγώ ήμουν ασφαλής. Εκτός από τη δουλειά μου, είχα τη δυνατότητα να έχω μια φυσιολογική ζωή. Παρόλο που η κατάσταση ήταν αγχωτική, παρόλο που αρρώστησα ή που ένιωθα αβοήθητη από τα ευρωπαϊκά ινστιτούτα, προσπάθησα να κάνω ό,τι καλύτερο μπορούσα, να επικεντρωθώ στις λύσεις και όχι στα προβλήματα.
Ένα χρόνο αργότερα, μπορώ να πω ότι η Συμφωνία μείωσε δραστικά τον αριθμό των αιτούντων άσυλο που έφταναν καθημερινά στην Ελλάδα, πολλές εκθέσεις όμως συνεχίζουν να αναφέρουν ότι η Τουρκία δεν είναι ένα ασφαλές μέρος για τους ανθρώπους αυτούς. Αυτή η αλλαγή δεν καλυτέρεψε τις συνθήκες για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα που στερούνται των βασικών δικαιωμάτων τους. Επίσης, η εφαρμογή της Συμφωνίας δε σταμάτησε τη δράση των παράνομων διακινητών. Και η πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επαναφέρει την εφαρμογή του Δουβλίνου ΙΙΙ, θα κάνει την κατάσταση ακόμα χειρότερη, καθώς η Ελλάδα δε διαθέτει αυτήν τη στιγμή κατάλληλα μέρη για να φιλοξενήσει ανθρώπους που αιτούνται άσυλο.
Δεν ξέρω αν η Συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Ευρωπαϊκή Ένωσης θα διδάσκεται στα σχολεία στο μέλλον. Αν για κάτι είμαι σίγουρη, είναι ότι εγώ θα λέω τι συνέβη τότε στις επόμενες γενιές. Δε θα τους λέω μόνο τι αναφέρεται στην Συμφωνία, κυρίως θα λέω για το μεγαλύτερο μάθημα που πήρα από αυτήν την κατάσταση. Θα λέω ότι, όταν άνθρωποι παίρνουν αποφάσεις για άλλους, μη γνωρίζοντας την πραγματικότητα και τις δυσκολίες ενός τόπου, μην γνωρίζοντας τις καταστάσεις που βιώνουν οι άνθρωποι που έχουν ξεφύγει από τρομακτικές συνθήκες, ΔΕΝ μπορούν να υπολογίσουν τις συνέπειες. Και, μερικές φορές, οι συνέπειες είναι καταστροφικές και μπορούν να επιφέρουν κατάφορη καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και θα χρειάζεται, μερικές φορές, μια 24χρονη κοπέλα και άτομα που δουλεύουν σε μικρές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, χωρίς καμία οδηγία και υποστήριξη, να παίρνουν σκληρές και δύσκολες αποφάσεις. Αποφάσεις που θα έπρεπε να παίρνουν οι κυβερνήσεις.
